Pitanje:
Koliko traje povlastica činjenja mesha po mestvama i kad počinje povlastica potiranja?
Odgovor:
Veoma je značajno pitanje koje ste postavili i potrebno je da ljudi u njega budu upućeni, pa ćemo ga, inšallah, isrcprno obraditi.
Potiranje po mestvama utemeljeno je na Kur’ani-kerimu i sunnetu Allahova Poslanika, sallallahu alejhi ve sellem.
Kur’anski ajet na osnovi kojeg je utemeljeno potiranje po mestvama jesu Božije riječi: “O vjernici, kad hoćete namaz obaviti, lica svoja i ruke svoje do iza lakata operite – a dio glava svojih potarite – i noge svoje do iza članaka…” (el-Maida, 6). Prema jednom kiraetu, načinu učenja časnog Kur’ana, dio ajeta: “…i noge svoje do iza članaka…” vezan je za dio ajeta: “…a dio glava svojih potarite…”, iz čega slijedi da se čini mesh po mestvama, a iz drugog kiraeta slijedi da se noge peru. U hadisima je objašnjeno kad se noge prilikom uzimanja abdesta moraju oprati, a kad se može potrti po mestvama. Kad čovjek nema mestve na nogama, odnosno čarape, tad će noge oprati; kad ih ima, učinit će mesh.
Kad je riječ o sunnetu, od Resulullaha je, sallallahu alejhi ve sellem, preneseno veoma mnogo predanja u vezi s potiranjem po mestvama; učenjaci su ta predanja uvrstili u mutevatir-hadise. Štaviše, kad čovjek uzme abdest i obuje mestve, da prilikom sljedećeg uzimanja abdesta potare po njima bolje je nego da ih skine i opere noge. Jednom prilikom, Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, htio je uzeti abdest, pa je el-Mugira b. Šu’ba pošao skinuti Poslanikove mestve, te mu je Resulullah, sallallahu alejhi ve sellem, rekao: “Neka ih! Obuo sam ih nakon što sam uzeo abdest opravši noge”, a zatim je učinio mesh po njima. (el-Buhari, 206, i Muslim, 79 i 274)
Da bi se moglo potirati po mestvama, moraju se ispuniti uvjeti koje ćemo i navesti.
Prvi uvjet jest da mestve budu obuvene pod abdestom i da čovjek ne bude džunup; ukoliko čovjek mestve obuje, a nema abdest, odnosno džunup je, nema pravo potirati po njima.
Drugi je uvjet to da se mesh učini tokom vremena koje je predviđeno za potiranje, a o tome ćemo, ako Bog da, govoriti.
Treći uvjet jest to da se mesh po mestvama čini isljučivo prilikom uzimanja abdesta, što znači da obveznik mestve mora skinuti kad se kupa od džunupluka, da bi oprao cijelo tijelo. Muhadisi en-Nesai, et-Tirmizi i Ibn Huzejma zabilježili su da je Safvan b. Ussal, radijallahu anhu, kazivao: “Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, dozvolio nam je da na putu potiremo po mestvama tri dana i tri noći, pored toga što nam je naredio da mestve skinemo kad postanemo džunupi.”
Povlastica činjenja mesha po mestvama traje dan i noć, 24 sata, za onog ko je u mjestu boravka, odnosno tri dana i tri noći, 72 sata, za putnika, i glede toga mjerodavno je vrijeme, a ne broj namaza koji se obave tokom te vremena u kojem traje ta povlastica.
Ali, kad se počinje računati povlastica činjenja mesha po mestvama? To se počinje računati od prvog potiranja, a ne od trenutka kad čovjek obuje mestve, niti od trenutka kad izgubi abdest, utoliko što je u hadisima upotrijebljen izraz potiranje, odnosno činjenje mesha, kao, naprimjer, u hadisu: “Onaj koji je u mjestu boravka mesh čini dan i noć, a putnik mesh čini tri dana.” Dakle, povlastica na potiranje po mestvama gubi se nakon što prođe 24, odnosno 72 sata od prvog potiranja. Radi lakšeg shvatanja ovog pitanja navest ćemo primjer za ovo. Čovjek uzme abdest za sabah-namaz i obuje mestve te bude pod abdestom do ikindijskog namaza, a u pet sati popodne obavi fiziološku potrebu pa uzme abdest (za akšam-namaz) i potare po mestvama – u toj će situaciji po mestvama potirati do pet sati sljedećeg dana. Ukoliko pretpostavimo da je sljedećeg dana učinio mesh u 16:45 sati, slijedi da je tokom povlastice činjenja mesha po mestvama obavio devet namaza, te se, kako rekosmo, u obzir ne uzima pet dnevnih namaza, kako to misle mnogi ljudi koji nisu upućeni u šerijatske propise. Ukoliko bi se dogodilo da čovjek mesh učini nakon što istekne vrijeme koje je predviđeno za to, taj je abdest ništavan; akoli čovjek uzme abdest neposredno prije isteka vremena predviđenog za potiranje i ne učini ništa što kvari abdest, sām istek vremena koje je predviđeno za potiranje po mestvama ne kvari abdest. Oni koji drže da to kvari abdest nemaju nikakvog dokaza. Istek vremena koje je predviđeno za tu povlasticu samo znači da se gubi pravo na nju, a ne znači da se gubi abdest. Kao obrazloženje svog mišljenja možemo kazati sljedeće: čovjek koji uzme abdest potirući po mestvama, taj je, prema šerijatskim dokazima, uzeo abdest na ispravan način, i ne možemo kazati da je s istekom povlastice na potiranje po mestvama izgubio abdest, osim na temelju šerijatskog dokaza, a takav dokaz ne postoji. On ostaje pod abdestom sve dok ne učini ono što, prema Kur’ani-kerimu, ili sunnetu, ili jednoglasnom mišljenju svih islamskih učenjaka, kvari abdest.
Hanbelijski su pravnici kazali da čovjek koji obuje mestve u mjestu boravka i izgubi abdest te prvo potiranje učini nakon što otputuje – potire 72 sata, što također ukazuje na to da je neprihvatljivo mišljenje učenjaka koji drže da se povlastica potiranja po mestvama počinje računati od prvog gubljenja abdesta.
Povlastica potiranja po mestvama gubi se nakon isteka vremena koje je predviđeno za to i skidanjem mestvi, ali to ne kvari abdest. Ovu konstataciju dokazuje predanje Safvana b. Ussala, radijallahu anhu, koji kazivaše: “Allahov Poslanik, sallallahu alejhi ve sellem, dozvolio nam je da na putu potiremo po mestvama tri dana i tri noći, osim što nam je naredio da mestve skinemo kad postanemo džunupi.” Ukoliko skine mestve, čovjek mora, ako želi i dalje uživati povlasticu potiranja po mestvama, uzeti abdest perući noge. Gubi se pravo na povlasticu, ali ne gubi abdest: on je uzet u skladu sa šerijatskim dokazima, i ne može ga se poništiti osim na temelju šerijatskog dokaza, a ne postoji dokaz da skidanje mestvi kvari abdest. Eto, to je, prema našem prosuđivanju, mišljenje koje pravladava. A Allah je pokrovitelj uspjeha.
Šejh Muhammed b. Usejmin
